กลุ่มบริหารการใช้น้ำชลประทาน ตำบลดอน อำเภอปะนาเระ จังหวัดปัตตานี รวมกลุ่มแก้ปัญหาเรื่องน้ำเพื่อความยั่งยืนในอนาคต

เรื่องเล่าคนใช้น้ำ ฉบับนี้พาไปยังจังหวัดปัตตานีมนต์เสน่ห์แห่งปลายด้ามขวานไทย เพื่อเรียนรู้หลักการบริหารจัดการน้ำของเกษตรกรกลุ่มบริหารการใช้น้ำชลประทาน ตำบลดอน อำเภอปะนาเระ จังหวัดปัตตานี ที่เข้าใจง่ายและสามารถแก้ไขปัญหาได้จริง 

Advertisement

กลุ่มบริหารการใช้น้ำชลประทานตำบลดอน ก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 20 มีนาคม พ.ศ. 2551 จากสาเหตุปัญหาเรื่องการขาดความรู้ด้านการบริหารจัดการน้ำ ทำให้บางครอบครัวมีน้ำทำการเกษตรไม่เพียงพอต่อการเพาะปลูกข้าวในฤดูแล้งมีพื้นที่เพาะปลูกครอบคลุมกว่า 10,972 ไร่ และมีแหล่งน้ำต้นทุนจากคลองส่งน้ำของกรมชลประทาน

จากสาเหตุดังกล่าว จึงเกิดการรวมกลุ่มกันเพื่อแก้ปัญหาเรื่องน้ำ  ปัจจุบันสมาชิกกลุ่มมีจำนวนทั้งสิ้น 608 คน ประกอบด้วย 21 กลุ่มพื้นฐาน ดูแลและรับผิดชอบโดยฝ่ายส่งน้ำและบำรุงรักษาที่ 2 โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาปัตตานี สำนักงานชลประทานที่ 17  ซึ่งภายหลังจากมีการรวมกลุ่มนั้น ไม่เพียงแต่จะช่วยลดปัญหาความขัดแย้งในเรื่องน้ำ  เกษตรกรทุกคนยังมีองค์ความรู้ในการใช้น้ำที่เพิ่มขึ้น และมีรูปแบบการบริหารจัดการน้ำเฉพาะตัว มีการกำหนดขั้นตอนการทำงานออกเป็น 3 ช่วง ได้แก่ ช่วงก่อนถึงฤดูส่งน้ำ ช่วงระหว่างฤดูส่งน้ำ และช่วงหลังฤดูการส่งน้ำ

ช่วงก่อนถึงฤดูส่งน้ำคณะกรรมการกลุ่มจะจัดประชุมสมาชิก  เพื่อวางแผนการเพาะปลูกร่วมกับเกษตรอำเภอและฝ่ายส่งน้ำและบำรุงรักษาที่ 2 โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาปัตตานี เพื่อกำหนดพื้นที่เพาะปลูกตามฤดูกาล โดยให้สมาชิกแจ้งจำนวนพื้นที่เพาะปลูก หลังจากนั้นจะรวบรวมความต้องการใช้น้ำเพื่อแจ้งต่อเจ้าหน้าที่ชลประทานในการวางแผนการจัดสรรน้ำและกติกาการใช้น้ำร่วมกันต่อไปช่วงระหว่างฤดูส่งน้ำนับว่าสำคัญมาก เพราะสมาชิกกลุ่มจะต้องทำการศึกษาและรับรู้กติกาการส่งน้ำและรับน้ำร่วมกันอย่างเคร่งครัด โดยจะมีการส่งน้ำให้ตามจำนวนพื้นที่เพาะปลูกที่สมาชิกแจ้งมา โดยระหว่างการส่งน้ำจะมีหัวหน้ากลุ่มพื้นฐานคอยตรวจความก้าวหน้าในการส่งน้ำและการปลูกพืช

ช่วงหลังฤดูการส่งน้ำในขั้นตอนนี้หัวหน้ากลุ่มจะรวบรวมปัญหาและอุปสรรคของสมาชิกนำไปเสนอในที่ประชุม เพื่อหาแนวทางป้องกันไม่ให้เกิดปัญหาในฤดูส่งน้ำครั้งต่อไป

นอกจากการบริหารจัดการน้ำ 3 ช่วงข้างต้นแล้ว ทางกลุ่มยังมีการประชาสัมพันธ์รณรงค์สร้างจิตสำนึกให้กับสมาชิกช่วยกันดูแลและรักษาน้ำ ทั้งยังช่วยกันดูแลพัฒนาถางวัชพืชตามแนวคันคลองส่งน้ำและคูส่งน้ำรณรงค์ไม่ให้มีการเผาตอซัง ซึ่งสร้างมลพิษทางอากาศ แต่จะใช้วิธีการไถกลบเพื่อปรับปรุงสภาพของดินให้ดีขึ้น พร้อมกับสนับสนุนให้สมาชิกมีความรู้ด้านเกษตรอินทรีย์และปุ๋ยชีวภาพ จัดหาพันธุ์ข้าวใหม่ๆ เข้ามาให้สมาชิกเพาะปลูก รวมถึงมีการนำสมุนไพรพื้นบ้านมาใช้ในการกำจัดศัตรูพืช นับเป็นแนวทางในการลดต้นทุนการผลิต ช่วยเพิ่มรายได้ให้กับเกษตรกรอีกด้วย

สุดท้ายนี้ เราจะเห็นว่ารูปแบบการบริหารจัดการน้ำที่กลุ่มบริหารการใช้น้ำชลประทานตำบลดอนใช้อยู่นั้น เป็นวิธีการที่สามารถแก้ไขปัญหาในเรื่องน้ำได้จริง แต่หลักการนี้จะประสบความสำเร็จได้อย่างมีประสิทธิภาพนั้น ต้องยกความดีความชอบให้กับสมาชิกในกลุ่มทุกคนที่ผนึกกำลังเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน ปฏิบัติตามกฎกติการ่วมกัน เพื่อมุ่งสร้างความมั่นคงในด้านน้ำในพื้นที่อย่างยั่งยืน